Czy może dojść do zwrotu udziału w wywłaszczonej nieruchomości bez zgody współwłaścicieli?

Zawarty w ustawie o gospodarce nieuruchomiani przepis uzależniający zwrot udziału w wywłaszczonej nieruchomości od zgody pozostały współwłaścicieli bądź spadkobierców utracił moc z dniem 24 lipca 2015 r., na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Nowe zasady

Art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami utracił moc z dniem 24 lipca 2015 r., na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2015 r., (sygnatura akt SK 26/14; Dz. U. poz. 1039), w zakresie, w jakim uzależnia przewidziane w nim żądanie byłego właściciela wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobierców od zgody pozostałych byłych współwłaścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców.

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym jednoznacznie stwierdzono naruszanie Konstytucji przez wspomniany artykuł, doszło do zmiany brzmienia przepisu. Na chwilę obecną obowiązuje zasada, według której poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli (stosownie do przepisu art. 137 wspomnianej ustawy) stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ.

Warunki zwrotu

Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę ustalonego w decyzji wywłaszczeniowej odszkodowania albo nieruchomości zamiennej, jeżeli taka była przyznana w ramach odszkodowania – wyjaśnia Bartosz Antos z portalu www.saveinvest.pl. Zwrotu należy dokonać Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu terytorialnego, w zależności od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu zwrotu. Wspomniane odszkodowanie pieniężne co do zasady podlega waloryzacji, z tym że jego wysokość po waloryzacji, nie może być wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu – a jeżeli, ze względu na rodzaj nieruchomości, nie można określić jej wartości rynkowej, nie może być wyższa niż jej wartość odtworzeniowa. Jeżeli natomiast zwrotowi podlega tylko część wywłaszczonej nieruchomości, zwracaną kwotę odszkodowania ustala się proporcjonalnie do powierzchni tej części nieruchomości.

W sytuacji, gdy doszło do zmniejszenia albo zwiększenia wartości nieruchomości bezpośrednio na skutek działań podjętych w obrębie tej nieruchomości po jej wywłaszczeniu, odszkodowanie pomniejsza się albo powiększa o kwotę równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu wartości nieruchomości przyjmuje się jej stan z dnia wywłaszczenia oraz z dnia zwrotu. Warto nadmienić, że zgodnie z prawem przy określaniu wartości nieruchomości nie będą uwzględniane skutki wynikające bezpośrednio ze zmiany przeznaczenia działki w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz zmian w otoczeniu nieruchomości.

Jeżeli w ramach odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości przyznano nieruchomość zamienną oraz dopłatę pieniężną, oprócz nieruchomości zamiennej zwraca się także tę dopłatę w indywidualnie ustalonej wysokości. Natomiast same koszty postępowania o zwrot nieruchomości ponosi odpowiednio Skarb Państwa albo właściwa jednostka samorządu terytorialnego w zależności od tego, któremu z tych podmiotów zwraca się odszkodowanie.

Wznowienie rozstrzygniętych spraw

Należy także pamiętać, że w konsekwencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego swoich praw mogą dochodzić także osoby, którym sądy administracyjne, w oparciu o stare przepisy, odmówiły zwrotu wywłaszczonych nieruchomości lub ich części. Mogą one bowiem wystąpić o wznowienia postępowania w myśl art. 145a kodeksu postepowania administracyjnego – zgodnie z którym istnieje możliwość wystąpienia z żądaniem wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją.