Czy można zaskarżyć studium?

Studium nie ma charakteru prawa miejscowego – nie oznacza to jednak, że właściciele nieruchomości pozbawieni są możliwości kontroli organów gminnych, szczególnie jeśli chodzi o procedurę jego uchwalania.

Studium a plan zagospodarowania przestrzennego

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oprócz tego, że stanowi diagnozę obecnej polityki przestrzennej gminy (ze szczególnym uwzględnieniem jej sytuacji społeczno-gospodarczej), wskazuje również możliwe drogi rozwoju poszczególnych gruntów, czyli określa wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów. Choć studium nie jest aktem prawa miejscowego (jest aktem planowania przestrzennego), może ono realnie wpłynąć na zmianę dotychczasowego przeznaczenia pewnych nieruchomości gruntowych. Zgodnie bowiem z art. 20 § 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (czyli już akt prawa miejscowego, zawierający przepisy powszechnie obowiązujące) uchwalany jest przez radę gminy po stwierdzeniu, że nie naruszy on ustaleń obowiązującego studium – przypomina Robert Tomaszewski z portalu www.saveinvest.pl. Podobne przesłanki znajdziemy w art. 9 § 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w myśl którego ustalenia studium są wiążące przy sporządzaniu planów miejscowych.

Przykład z życia

Jak widać, wprawdzie studium nie jest aktem prawa miejscowego (m.in. na jego podstawie nie mogą być wydawane poszczególne decyzje administracyjne np. pozwolenie na budowę), zawiera jednak istotne ustalenia, które determinują ostatecznie treść planu miejscowego. A to oznacza, że z treścią studium powinien zapoznać się zarówno każdy właściciel nieruchomości, jak i przyszły inwestor szukający odpowiedniego gruntu dla przeprowadzenia swojego zamierzenia biznesowego – warto wiedzieć, jakie zamiary może mieć gmina w stosunku do jego bądź sąsiedniej nieruchomości. Co mogą zrobić właściciele nieruchomości w sytuacji, gdy studium zawierać będzie niekorzystne dla nich zapisy (nawet niekiedy ingerujące w posiadane prawo własności)? Jak pokazuje przykład wyroku wydanego z ramienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu (sygnatura akt: II SA/Op 176/16), studium uchwalone z naruszeniem obowiązującego prawa, czyli m.in. dokonanie przez organy gminne uchybień w procesie planistycznym, stanowi podstawę do unieważnienia takiego dokumentu w całości lub w części. Co więcej, w przytoczonym rozstrzygnięciu sąd wyraźnie podkreślił, że studium musi oddawać zarówno stan faktyczny danej miejscowości, jak i pozostawać w zgodzie z przepisami. Rada gminy nie może zatem dokonywać drastycznych zmian i ograniczać dotychczasowych możliwości zagospodarowania danych terenów bez odpowiedniego umotywowania swoich decyzji. W przywołanej sprawie interes prawny do zaskarżenia wynikał bezpośrednio z naruszenia zasad i trybu sporządzania studium.

Przypadki naruszenia interesu prawnego przez studium odnosić się będą zatem do sytuacji, w których gmina naruszyłaby procedury planistyczne obowiązujące przy procesie i trybie jego uchwalania, lub też jeśli przekroczyła swoje właściwości w tym zakresie. W konsekwencji, do nadużyć ze strony rady gminy może dojść m.in. w sytuacji, gdy gmina pominie któryś z etapów procesu planistycznego, określonego w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, lub jeśli dany sposób zagospodarowania nieruchomości nie będzie zgodny z przepisami odrębnymi.

Niekorzystne studium

Warto mieć także na uwadze, że w sprawie „niekorzystnego” studium można interweniować jeszcze przed jego ostatecznym przyjęciem. Z treścią studium możemy się bowiem zapoznać jeszcze przed jego uchwaleniem – wójt, burmistrz albo prezydent miasta ogłasza w prasie miejscowej oraz przez inne stosowne obwieszczenie przyjęte w danej miejscowości, o wyłożeniu projektu studium do publicznego wglądu na okres nie krótszy niż 21 dni. W tym samym czasie powinna zostać przeprowadzona publiczna dyskusja nad rozwiązaniami i ustaleniami przyjętymi w ramach tego projektu. Osoby prawne i fizyczne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej mogą wnosić uwagi i wnioski dotyczące przedstawionego projektu studium.