Droga konieczna – kto i kiedy może domagać się jej ustanowienia?

W momencie zaistnienia problemów z dostępem do drogi publicznej właściciel takiej działki lub jej użytkownik wieczysty może domagać się ustanowienia tzw. drogi koniecznej od właścicieli gruntów sąsiednich.

Brak dostępu do drogi publicznej

Właściciel nieruchomości ma prawo wystąpić z roszczeniem o ustanowienie na jego rzecz drogi koniecznej w sytuacji, gdy nie ma żadnego dostępu do drogi publicznej. Może również wystąpić z żądaniem o nadanie służebności przechodu i przejazdu w sytuacji, gdy ma on dostęp do drogi publicznej, ale z jakiś względów wydaje się mu on być nieodpowiedni. O fakcie, czy istniejący dostęp do nieruchomości może zostać uznany za odpowiedni, decydują zawsze wszystkie okoliczności konkretnej sprawy. Każdy przypadek jest inny, dlatego ciężko mówić o jednoznacznych wytycznych dotyczących tej materii.

Służebność drogi

Z roszczeniem o ustanowienie służebności drogi koniecznej wystąpić może właściciel nieruchomości, jeśli ma problemy z dostępem do drogi publicznej. Jeśli dana nieruchomość jest objęta przedmiotem współwłasności, wniosek mogą złożyć wszyscy współwłaściciele, jeden lub niektórzy z nich. Takie prawo przysługuje także użytkownikowi wieczystemu, samoistnemu posiadaczowi (ale zgodnie z art. 146 k.c., jeśli nie jest właścicielem to na jego rzecz może zostać ustanowiona tylko służebność osobista), rolniczej spółdzielni produkcyjnej, bez względu na to, czy jest właścicielką gruntu czy też nie – według art. 146 k.c.

Art. 145 kodeksu cywilnego dyktuje zasady ustalania drogi koniecznej. Można dokonać tego ustanowienia na dwa sposoby. Po pierwsze można próbować załatwić sprawę polubownie z właścicielem sąsiedniej działki. Jeśli sąsiad nie będzie wyrażał żadnego sprzeciwu wobec faktu, że przez obszar jego działki przebiegać będzie droga wiodąca do sąsiedniego obiektu, można zawrzeć z nim umowę w tej sprawie. Jeśli jednak w praktyce takie rozwiązanie nie będzie możliwe do zrealizowania, pozostaje jedynie droga sądowa.

Jeśli sprawa musi trafić na wokandę przedsiębiorca zobowiązany jest udać się do sądu właściwego dla położenia nieruchomości. W przypadku, gdy jest ona usytuowana w ramach kilku okręgów sądowych – inwestor dowolnie wybiera sąd. Zdaniem Roberta Tomaszewskiego, Prezesa Zarządu Saveinvest, należy uświadomić sobie, że sąd w żadnym razie nie jest zobowiązany treścią zgłoszonego wniosku i sam może przeprowadzić drogę w sposób inny, niż zażądał tego wnioskodawca. Jak tłumaczy dalej, nawet w przypadku, gdy właściciel nieruchomości, przez którą przechodzić będzie ustanowiona droga (staje się ona wtedy tzw. nieruchomością służebną) sprzeda ją, i tak osoba na której rzecz droga została ustanowiona, zachowa swoje prawo do korzystania z przejazdu przez nią. Oczywiście właściciel obciążonej służebnością nieruchomości ma prawo domagać się wynagrodzenia z tego tytułu. Jeśli nie zostało ono rozstrzygnięte odgórnie, a sąsiedzi nie są w stanie porozumieć się co do jego wysokości, właściciel obciążonej nieruchomości może dochodzić swojej należności na drodze sądowej. Z takim żądaniem może wystąpić w ciągu 10 lat od momentu ustanowienia służebności. Wynagrodzenie takie może mieć formę jednorazową, albo być wypłacane cyklicznie np. raz na kwartał. Można przy tym, w obawie przed zmniejszeniem się wartości pieniądza, ustalić stosowny mechanizm waloryzacyjny.