Kiedy stowarzyszenie będzie stroną w postępowaniu administracyjnym?

Jakie warunki muszą zostać spełnione, by dana organizacja społeczna mogła zostać uznana za stronę w postępowaniu administracyjnym, przykładowo w postępowaniu o uzyskanie warunków zabudowy?

Podstawa prawna

W myśl art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach osoby, w liczbie co najmniej trzech, zamierzające założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają regulamin działalności, określający w szczególności nazwę stowarzyszenia zwykłego, cel lub cele, teren i środki działania, siedzibę, przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo zarząd, zasady dokonywania zmian regulaminu działalności, sposób nabycia i utraty członkostwa, a także sposób rozwiązania stowarzyszenia zwykłego. Idąc dalej, za art. 43 pkt 2 Prawa o stowarzyszeniach, warto mieć na uwadze, że ilekroć w ustawie jest mowa o statucie, należy przez to rozumieć regulamin stowarzyszenia zwykłego.

Stowarzyszenie stroną w postępowaniu

Zgodnie z art. 31 kodeksu postępowania administracyjnego każda organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem wszczęcia postępowania lub też dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i równocześnie gdy przemawia za tym interes społeczny – informuje Bartosz Antos z portalu www.saveinvest.pl. Organ administracji publicznej, jeśli uzna żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu, która uczestniczy w nim na prawach strony. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu stowarzyszeniu służy zażalenie. Warto mieć także na uwadze, że organ administracji publicznej, posiada uprawnienia, by w chwili wszczęcia postępowania w sprawie dotyczącej innej osoby, zawiadomić o tym fakcie organizację społeczną, jeżeli uzna, że może ona być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe, i gdy przemawia za tym interes społeczny. Organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego. Należy także zaznaczyć, że omówionego tu art. 31 kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z art. 28 ust. 3 prawa budowalnego, nie stosuje się w postępowaniu w sprawie pozwolenia na budowę. Dla przypomnienia, stronami w postępowaniu w sprawie wydania pozwolenia na budowę są: inwestor oraz właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu.

Gdy sprawy trafiają do sądu

Aby dokładnie zilustrować, kiedy zachodzą okoliczności wymienione przez ustawodawcę w art. 31 kodeksu postępowania administracyjnego omówiony zostanie wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 marca 2014 roku (sygnatura akt: I SA/Kr 1376/13), w którym uwzględniona została skarga pewnego stowarzyszenia w związku z odmową przyznania jej przymiotu strony w postępowaniu w sprawie budowy przez deweloperów obiektów wielorodzinnych. Pierwszą z zaprezentowanych powyżej przesłanek była zasadność dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu z uwagi na jej cele statutowe. W praktyce oznacza to, że musi zaistnieć rzeczywisty związek pomiędzy przedmiotem toczącego się postępowania administracyjnego a celami oraz zakresem działania danej organizacji społecznej, które powinny zostać ustalone w statucie danego stowarzyszenia – wyjaśnia Bartosz Antos z portalu www.saveinvest.pl. W przywołanej tu sprawie celami stowarzyszenia, na które powołało się ono we wniosku do organu administracji publicznej, była ekologia, ochrona środowiska oraz udział w kształtowaniu przestrzeni i zieleni miasta. Jednak, zdaniem rozpatrującego sprawę organu, nie zostało wykazane równocześnie na czym miałoby polegać działanie w zakresie interesu społecznego.

Interes społeczny a praktyka

Niestety, zakres pojęcia interesu społecznego nie został przez ustawodawcę jasno zdefiniowany. Dlatego właśnie, przy rozstrzyganiu o możliwości dopuszczenia danego stowarzyszenia do udziału w postępowaniu na prawach strony, powinny być brane pod uwagę indywidualne okoliczności, jakie zachodzą dla danej sprawy. W praktyce oznacza to zatem, że każda organizacja już na etapie wniosku do organu administracyjnego, zobligowana jest do dostarczenia wyczerpujących, konkretnych i przejrzystych argumentów przemawiających za faktem, że spełnia przewidziane przez kodeks postępowania administracyjnego wytyczne.

Warto spojrzeć jeszcze na wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego (II OSK 2189/17; 2664/18; 2818/16; 609/17; 1254/18) pokazujące, że w postępowaniu o uzyskanie warunków zabudowy stroną postępowania może być nawet organizacja założona przez mieszkańców osiedla. Organizacja powstała w celu zablokowania niekorzystnego przedsięwzięcia deweloperskiego – a mianowicie budowy kilku bloków wielorodzinnych na osiedlu domów jednorodzinnych. Spełnione zostały bowiem obie przesłanki, o których mówi kodeks postępowania administracyjnego. W tym konkretnym przypadku interesem społecznym był interes prawny mieszkańców domków jednorodzinnych, który naruszony został poprzez budowę bloków.

Stowarzyszanie zgodne z prawem

Ponadto w pewnych sytuacjach warto dokładnie sprawdzać, czy mamy rzeczywiście do czynienia ze stworzeniem działającym zgodnie z literą prawa – radzi Bartosz Antos z portalu www.saveinvest.pl. Pamiętajmy, że stowarzyszenia zwykłe nabywają zdolność prawną (czyli zdolność sądową i procesową), jeżeli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia (zgodnie z wytycznymi omówionymi powyżej) organ nadzorujący nie zakazał prowadzenia przez niego działalności. Jeśli nie zostały spełnione wszystkie z tych przesłanek, nie mamy do czynienia z organizacją społeczną w rozumieniu ustawy o stowarzyszeniach, a więc nie posiada ona uprawień do żądania, by dopuszczono ją do udziału w toczącym się postępowaniu administracyjnym.