W jakim stopniu gmina może ingerować w nasze działki? Część pierwsza

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest narzędziem służącym gminie do wykonywania przysługującego jej prawa do kształtowania polityki przestrzennej. Kiedy przy jego uchwalaniu gmina przekracza swoje uprawnienia planistyczne, czyli w jakim stopniu rzeczywiście może ingerować w przeznaczenie naszego gruntu?

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego a ingerencja w działki

W myśl art. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym gmina w ramach zadań własnych kształtuje i prowadzi politykę przestrzenną na terenie jej granic administracyjnych, a uprawnienie to realizuje m.in. poprzez uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Gmina posiada zatem, w ramach tzw. władztwa planistycznego, kompetencje, by rozstrzygać o zasadach zagospodarowania gruntów. Warto pamiętać, że jej działania nie mogą jednak nosić znamion zupełnej dowolności, a każda ingerencja w prawo własności powinna zostać wyczerpująco wyjaśniona – podkreśla Robert Tomaszewski z portalu www.saveinvest.pl.

Procedura kształtowania polityki przestrzennej chroni nie tylko interes publiczny – w równej mierze liczy się także interes indywidualny właścicieli nieruchomości. Takie stanowisko wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 października 2016 r. (sygnatura akt: II OSK 3355/14). Rozstrzygnięcie to jest szczególnie istotne, ponieważ jasno definiuje granicę ingerencji gmin w prawo własności działek znajdujących się na terenie objętych nowo uchwalonym planem. W przytoczonej sprawie właściciel domagał się stwierdzenia nieważności uchwały w sprawie przyjęcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w tej części, która dotyczyła jego działki. Swoje żądanie argumentował tym, że uchwalenie planu miejscowego będzie naruszać posiadane przez niego prawo własności ponad potrzebę wynikającą z racjonalnych zasad planowania i zagospodarowania przestrzennego. Gmina zakazała bowiem treścią tego aktu prawa miejscowego możliwości dostępu nieruchomości do drogi publicznej – nie zezwolono na zjazd z działki na ulicę, przy której jest ona zlokalizowana. Co więcej, inne działki, które stanowiły własności Skarbu Państwa, usytuowane analogicznie do działki skarżącego, takim zakazem nie zostały obłożone. Właściciel nieruchomości wskazał, że takie działania gminy nie zostały w żaden sposób umotywowane chociażby ochroną interesu publicznego, naruszyły za to, gwarantowaną treścią konstytucji, zasadę równości.

Przykład z życia

Rada gminy próbowała odeprzeć te zarzuty – w jej opinii projekt planu miejscowego powstał zgodnie z prawem powszechnie obowiązującym, a właściciel nieruchomości w trakcie trwania nad nim prac, nie zgłosił żadnych wniosków ani uwag. Co więcej, powoływała się na potrzebę ograniczenia liczby zjazdów do nieruchomości prywatnych ze względu na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu, do którego sprawa ta trafiła, oddalił skargę właściciela nieruchomości. Uznał, że naruszenie interesu skarżącego zmieściło się w granicach władztwa planistycznego przysługującego gminie. Podkreślił także, że rola sądów w przypadku rozstrzygania o naruszaniu prawa własności przez plan miejscowy, może ograniczyć się jedynie do weryfikacji, czy jego uchwalenie nastąpiło zgodnie z prawem – czyli czy zachowana została określona ustawowo procedura planistyczna. Nie ma jednak kompetencji, by ocenić, czy rozwiązania przyjęte w prawnie są racjonalne i trafne. Omówiony tu wyrok WSA uchylony został przez wspomniane wcześniej rozstrzygniecie NSA, w którym wyraźnie zostało podkreślone, iż uprawnienia planistyczne gmin nie są nieograniczone i choć mogą ingerować w prawo własności, muszą w swoich działaniach dążyć do wyważenia interesu publicznego i interesu właściciela nieruchomości. Innymi słowy, każdorazowa ingerencja w prawo własności musi być przez gminę rzetelnie i szczegółowo uzasadniona.

W kolejnej części artykułu: w jaki sposób gmina powinna rozstrzygać o przeznaczeniu danego terenu, czyli czym w praktyce jest zasada proporcjonalności ingerencji?