Zmarła strona postępowania – decyzja do unieważnienia, postępowanie do powtórzenia

Decyzja wydana zmarłej stronie postępowania narusza rażąco prawo. Może prowadzić do unieważnienia takiego rozstrzygnięcia, bądź nawet powtórzenia całego postępowania.

Przykładowo: wójt finalizuje postępowanie wydając decyzję o warunkach zabudowy. Co w sytuacji, gdy taka decyzja skierowana została do osoby zmarłej?

Okazuje się, że takie rozstrzygnięcie – wydane zmarłej osobie – narusza prawo. Wadliwie ustalono bowiem krąg podmiotów postępowania. Zachodzi więc jedna z podstaw stwierdzenia nieważności rozstrzygnięcia o której mowa w art. 156 par. 1 pkt 2 kodeksu postępowania administracyjnego.

Kodeks postępowania administracyjnego nie zawiera przepisu jednoznacznie rozstrzygającego konsekwencje prawne sytuacji, w której decyzja zostaje skierowana do osoby zmarłej. Charakter strony przysługujący osobie fizycznej zgodnie z literą prawa wygasa wraz z momentem jej śmierci. Jeśli, nie zważając na ten fakt, postępowanie zostało przeprowadzone, a decyzja została wydana, to jest obarczona ona wadą nieważności. Takie rozstrzygnięcie narusza bowiem prawo.

Kto może być stroną w postępowaniu

Zgodnie z art. 29 kodeksu postępowania administracyjnego stronami w postępowaniu administracyjnym mogą być tylko osoby fizyczne i osoby prawne. Gdy chodzi zaś o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne – również jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron definiuje się w oparciu o przepisy prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Jak zauważa Bartosz Antos, Wiceprezes Zarządu Saveinvest, w art. 8 par. 1 kodeksu cywilnego czytamy, że każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną, którą traci z chwilą śmierci. Traci też wtedy podmiotowość prawną i byt osoby fizycznej. Niemożliwe jest zatem przyznanie statusu strony w rozumieniu artykułu 28 i artykułu 29 k.p.a. osobie zmarłej.

Kompetencje do stwierdzenia nieważności decyzji, która dostarczona została osobie zmarłej posiada organ wyższego stopnia – przykładowo samorządowe kolegium odwoławcze (SKO). Warto zaznaczyć, że w postępowaniu o stwierdzenie nieważności rozstrzygnięcia stroną jest nie tylko strona postępowania zwykłego, które zostało zwieńczone wydaniem rzeczonej kwestionowanej decyzji, ale każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczyć mogą skutki stwierdzenia nieważności decyzji.

Nieważność decyzji – sprawy dot. nieruchomości

Gdy dojdzie do stwierdzenia nieważności decyzji pojawi się konieczność przeprowadzenia od początku całego postępowania administracyjnego. Do obowiązków wójta należeć będzie ustalenie kręgu spadkobierców zmarłego. Prawo własności nieruchomości jest prawem majątkowym. Podlega zatem dziedziczeniu. Przepis art. 922 § 1 k.c. stanowi, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób (zgodnie z art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy). Natomiast, odwołując się już bezpośrednio do podanego wcześniej przykładu, strony postępowania w sprawie ustalenia warunków zabudowy ustala się zwyczajowo w oparciu o prawa rzeczowe do działek sąsiednich.