W jakich okolicznościach, według kodeksu cywilnego, mamy do czynienia z bezpodstawnym wzbogaceniem? Kiedy dochodzi do przedawnienia się roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia?
Kiedy dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia?
Kwestia bezpodstawnego wzbogacenia regulują przesłanki zawarte w kodeksie cywilnym. Za bezpodstawne wzbogacenie można uznać jedynie sytuację, gdy bez żadnej podstawy prawnej, dojdzie do powstania zubożenia jednego podmiotu przy jednoczesnym wzbogaceniu innego. Wspomniane zubożenie i wzbogacenie muszą pozostać ze sobą w ścisłym związku. A więc oznacza to, że warunkowane były tą samą przyczyną, tym samym działaniem, zdarzeniem, etc… Mowa tu także o sytuacjach, w których nie mamy stricte do czynienia z fizycznym wzrostem lub pomniejszeniem majątku, ale i tak można wskazać na zysk wzbogaconego. Przykładowo poczynił on pewne oszczędności kosztem podmiotu zubożonego.
Bezpodstawne wzbogacenie, co do zasady, stanowi samoistną przyczynę zobowiązania wzbogaconego względem zubożonego. Zgodnie bowiem z art.405 kodeksu cywilnego osoba, która bez podstawy prawnej, uzyskała korzyść majątkową kosztem innej osoby, jest w obowiązku wydania tejże korzyści w naturze. A gdyby, z jakichś względów, nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości. Wspomniany obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść uzyskaną w sposób bezpośredni, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia uzyskano w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.
W sytuacji natomiast, gdy osoba bezpodstawnie wzbogacona rozporządziła już odniesioną korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie (przykładowo dokonała darowizny) obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę właśnie osobę trzecią – tłumaczy Bartosz Antos z portalu www.saveinvest.pl. Za bezpodstawnie wzbogaconego można uznać każdy podmiot, czyli zarówno osoba fizyczna, prawna, etc.
Kwestia nakładów
Zgodnie z prawem osoba zobowiązana do wydania korzyści może wystąpić z żądaniem zwrotu poczynionych przez nią nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły one już pokrycia w użytku, który z nich osiągnął w trakcie rozporządzania majątkiem. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają one wartość odniesionej korzyści w chwili jej wydania. Podmiot ma prawo także zabrać te nakłady, przywracając tym samym stan poprzedni. Za nakłady konieczne należy rozumieć sytuację, gdy osoba, nie jest w świetle prawa właścicielem danej rzeczy, ale przeznacza na jej ogólnie mówiąc utrzymanie czy konserwację swoje własne, prywatne dobra majątkowe, bez względu na wolę samego prawnego właściciela.
Jeżeli natomiast żądający wydania korzyści zobowiązany jest do zwrotu nakładów, sąd może wydać postanowienie, w którym zamiast wydania korzyści w naturze nakaże zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby zobowiązany zwrócić. Co się zaś tyczy art. 409 kodeksu cywilnego obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto daną korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba, że przy wyzbywaniu się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z ewentualnym powstanie obowiązkiem jej zwrotu.
Roszczenia podmiotu zubożonego
Wierzyciel ma prawo, w świetle kodeksu cywilnego, do żądania zwrotu lub do wystąpienia z pozwem przeciwko bezpodstawnie wzbogaconemu. Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawniają się na zasadach ogólnych, a więc zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego, przedawniają się wraz z upływem dziesięciu lat.
Bieg dziesięcioletniego terminu przedawnienia roszczenia zgłoszonego przeciwko podmiotowi bezpodstawnie wzbogaconemu rozpoczyna się od najwcześniejszego dnia, w którym wierzyciel mógł je podjąć, czyli kiedy stało się możliwe wezwanie do uregulowania należnej korzyści (z dodaniem zwyczajowo przyjętych dwóch tygodni). Jest to najczęstsze stanowisko jakie zajmują sądy orzekające w tych właśnie kwestiach – dla przykładu wyrok Sądu Najwyższego, sygnatura akt: III CSK 36/14.
