Realizację celu wywłaszczenia należy rozumieć szeroko

Wyrokiem z 10 marca 2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił decyzje organu I i II instancji, orzekające o zwrocie nieruchomości wywłaszczonej. W ocenie Sądu zarówno Prezydent, jak i Wojewoda zbyt wąsko ocenili realizację celu wywłaszczenia. Co to oznacza? Dlaczego nieruchomość nie trafi do byłych właścicieli? Na to pytanie odpowiada Bartosz Antos – Dyrektor ds. Nieruchomości w firmie Saveinvest Sp. z o.o. – portal www.saveinvest.pl.

Trudne sprawy o zwrot nieruchomości

Problem zwrotu nieruchomości wywłaszczonych zajmuje szczególne miejsce w polskim systemie prawnym. Niejednokrotnie po 30, 40, 50, a nawet 60 latach wywłaszczone kiedyś grunty i budynki trafiają w ręce byłych właścicieli lub ich spadkobierców. Dzieje się tak z uwagi na niedoskonałość starych regulacji. Często decyzje o wywłaszczeniu nieruchomości podejmowano ad hoc, nie zważając na konsekwencje. Planowano z rozmachem, a potem w praktyce weryfikowano te założenia pod kątem możliwości ich realizacji. W ten sposób wiele osób utraciło swoje majątki. Na szczęście dzisiaj mogą domagać się sprawiedliwości. Problem polega jednak na tym, że orzecznictwo sądów bywa niejednolite. Stąd tak istotny jest każdy wyrok, ponieważ to on właśnie może przechylić szalę z jednej strony na drugą. Tym razem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku nie stanął po stronie byłych właścicieli.

Wywłaszczenie pod budowę osiedla

Orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Urzędu Spraw Wewnętrznych, 26 września 1970 r. wywłaszczono prawie 200 metrów kwadratowych nieruchomości. Została ona bowiem przeznaczona pod realizację „budownictwa mieszkaniowo spółdzielczego”. Ówczesny właściciel otrzymał 12.831 złotych tytułem odszkodowania. Minęły lata i w 2007 r. spadkobierczyni byłego właściciela nieruchomości zwróciła się o jej zwrot. W ocenie wnioskodawczyni na tym gruncie nigdy nie zrealizowano celu wywłaszczenia i powinien on wrócić do prawowitego właściciela. Po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym organ I instancji przyznał rację stronie. Za wygraną nie dała jednak Gmina, która odwołała się od tego orzeczenia. Organ II instancji podzielił jednak stanowisko organu I instancji. Wówczas Gmina skierowała skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku.

Czy cel wywłaszczenia został zrealizowany?

Organy I i II instancji zgodnie stwierdziły, że cel wywłaszczenia w niniejszej sprawie został określony w sposób ogólny, jednak pozwalający jednoznacznie wskazać, jaka inwestycja miała powstać na działce będącej przedmiotem postępowania. Było to osiedle mieszkaniowe. Zdaniem organów cel ten nie został zrealizowany, ponieważ na gruncie nie wybudowano ani nie urządzono jakiegokolwiek nowego elementu typowego dla osiedla, w tym domu, budynku, boiska, obiektu handlowego, parkingu, zieleni miejskiej oraz drogi. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku nie zgodził się jednak z tą oceną. Jego zdaniem istniejące na gruncie elementy infrastruktury świadczą o realizacji celu wywłaszczenia. Cel wywłaszczenia należy bowiem rozumieć szeroko, szczególnie wtedy, gdy z decyzji o wywłaszczeniu wynika, że na gruncie miało powstać osiedle mieszkaniowe – zauważa Bartosz Antos.

Jak zrealizowano cel wywłaszczenia?

Stanowisko sądu potwierdza bogate orzecznictwo. Wielokrotnie stwierdzono w nim, że w przypadku planowania inwestycji polegającej na budowie osiedla mieszkaniowego, inwestycja ta nie ogranicza się tylko do budowy budynków mieszkalnych, ale obejmuje również całą infrastrukturę osiedla w postaci budynków handlowych, usługowych, urządzeń towarzyszących, jak również takie obiekty jak szkoły, przedszkola, żłobki, ośrodki zdrowia, ciągi komunikacyjne, parkingi, tereny sportowe, rekreacyjne, tereny zieleni osiedlowej, ale również sieci wodociągowe, kanalizacyjne i ciepłownicze. W analizowanej sprawie natomiast na wywłaszczonej nieruchomości znajduje się ogrodzenie graniczące z chodnikiem wewnętrznym, prowadzącym do domów, a także trawa i krzewy. Z całą pewnością zatem na działce znajduje się fragment infrastruktury osiedla mieszkaniowego, które to stanowiło cel wywłaszczenia.