Jakie mogą być skutki podatkowe służebności gruntowej, a jakie służebności osobistej? Część pierwsza

Kiedy mamy do czynienia ze służebnością gruntową, a kiedy z osobistą? Jakie skutki podatkowe może generować zarządzenie na danej działce służebności gruntowej, a jakie służebności osobistej w świetle ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o PIT?

Służebność gruntowa i służebność osobista

Zgodnie z przepisami prawa cywilnego, a dokładniej art. 244 kodeksu cywilnego służebność to regulowane prawnie ograniczone prawo rzeczowe. W myśl art. 285 kodeksu cywilnego nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (która zyskuje wtedy tytuł nieruchomości władnącej) prawem pozwalającym na korzystanie z nieruchomości obciążonej w ściśle doprecyzowanym i oznaczonym zakresie. Treść wspominanego prawa może polegać na tym, że właściciel nieruchomości władnącej będzie mógł korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, lub też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). Z kolei art. 296 § 1 kodeksu cywilnego mówi, że nieruchomość może zostać obciążona na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiadać będzie treści służebności gruntowej (będzie to wtedy służebność osobista).

W praktyce różnica miedzy służebnością gruntową a służebnością osobistą polega po prostu na tym, że ten pierwszy typ ustanawiany jest na rzecz nieruchomości, ma bowiem na celu wyłącznie zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej wyodrębnionej, oznaczonej części – informuje Bartosz Antos z portalu www.saveinvest.pl. Z kolei służebność osobista ustanawiana jest jedynie na rzecz konkretnej, oznaczonej osoby fizycznej, według jej indywidualnych, osobistych potrzeb.

Podatek od spadków i darowizn

Ustanowienie służebności dla danej nieruchomości władnącej może powodować określone skutki podatkowe, które obciążą jej właściciela. Z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że obowiązkowi uregulowania takiej formy daniny na rzecz fiskusa podlegać będzie nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na jej terytorium tytułem nieodpłatnej renty, użytkowania oraz służebności.

Jak zostało już wspomniane powyżej, tylko służebność osobista ma charakter podmiotowy, czyli skierowana jest do konkretnej, zindywidualizowanej osoby. W konsekwencji jedynie ustanowienie takiej formy służebności może powodować konsekwencje w zakresie podatku od spadków i darowizn. A zatem, zgodnie z obowiązującymi powszechnie stanowiskami większości organów podatkowych, sam fakt nabycia służebności gruntowej na rzecz każdoczesnych właścicieli nieruchomości nie będzie prowadzić do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Mowa tu przykładowo o służebności drogi koniecznej, przechodu, przejazdu etc.. W praktyce bowiem, gdy nastąpiło ustanowienie służebności gruntowej, która nie została ustanowiona na rzecz żadnej konkretnej osoby fizycznej i nie stanowi tym samym służebności osobistej, to nabycie takiego ograniczonego prawa rzeczowego nie może stanowić podstawy do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. W konsekwencji na właścicielu nieruchomości władnącej (czyli takiej, dla której ustanowiona została służebność) nie ciąży obowiązek składania zeznania i uiszczenia takiej formy daniny na rzecz fiskusa.

W kolejnej części poradnika – czy ustanowienie służebności gruntowej lub służebności osobistej nałoży na właściciela nieruchomości władnącej obowiązek podatkowy w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych?